Ο Σακαφλιάς του Βασίλη Τσιτσάνη

Στα Τρίκαλα στα δυο Στενά

Στο τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη «Στα Τρίκαλα στα δυο Στενά» το υπόβαθρό του βασίζεται σε μια σειρά από αληθινά γεγονότα. Τραγικά και αποτρόπαια γεγονότα που απασχόλησαν τόσο τον ελληνικό τύπο, όσο και τον τύπο και την κοινωνία των Τρικάλων.

Ο Βασίλης Τσιτσάνης παίρνει ορισμένα από αυτά τα τραγικά γεγονότα και τα μετουσιώνει, 

παίρνοντας υπόψη του ορισμένα κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά των πρωταγωνιστών της, δίνοντας τους συγχρόνως  μια νέα  ιδεολογική, κοινωνιολογική και κοινωνικοπολιτική προέκταση.

Ο ήρωας του τραγουδιού του Τσιτσάνη: «Στα Τρίκαλα στα δυο Στενά» λέγεται Σακαφλιάς.

Το όνομα αυτό έχει μια μικρή ομοιότητα με ονόματα  θυμάτων (ενός  στυγερού εγκλήματος που συμβαίνει σ΄ενα χωριό της Καρδίτσας και άλλων πρωταγωνιστών θυμάτων άλλων καταστάσεων) άλλά ο ήρωας του τραγουδιού «Στα Τρίκαλα στα δυο Στενά»  είναι o ήρωας του Βασίλη Τσιτσάνη, ο οποίος τον ντύνει με τα δικά του κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά της εποχής και τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά της δικής τους κοινωνικής προέλευσης και του κοινωνικού περίγυρου που συναναστρέφεται.

 Ο ήρωας του Τσιτσάνη - το θύμα - είναι ο Μάγκας, είναι ένα καλό και ντερβίσικο-Λεβέντικο παιδί, δεν είναι το αντίθετό του, ο ψευτόμαγκας και ο κουτσαβάκης, ο μπράβος και ο παρακρατικός.

Ο Σακαφλιάς του Τσιτσάνη είναι ένας χαρακτηριστικός τύπος των Τρικάλων εκείνης της εποχής. Άντρας ατίθασος, απείθαρχος, ελεύθερος, ασυμβίβαστος και Λεβέντης-Μάγκας με τα όλα του.

Ο Τσιτσάνης γνωρίζει από νωρίς την ψεύτικη και υποκριτική αστική τάξη –ένα μέρος της-των Τρικάλων. Η οποία τον απορρίπτει πολύ γρήγορα και τον ίδιο και τη θεματολογία των τραγουδιών του.

Και σήμερα ακόμη υπάρχουν άνθρωποι (ελάχιστοι) που προέρχονται από αυτή τη μεγαλοαστική τάξη των Τρικάλων που τον απορρίπτουν και αυτόν και το έργο του, κυρίως γιατί ήταν ένα φτωχό παιδί των Τρικάλων που δεν προέρχονταν από τα λεγόμενα «Τζάκια» των Τρικάλων και κέρδισε τόσο μεγάλη παγκόσμια και πανελλήνια λαοφιλία και τόση μεγάλη αναγνώριση και τιμή από τον Τρικαλινό λαό.

Αυτό το γεγονός ενοχλεί περισσότερο και από το έργο του Βασίλη Τσιτσάνη, αλλά και το γεγονός ότι με τα τραγούδια αναγορεύει και αναδεικνύει  χαρακτήρες και ήρωες της καθημερινής ζωής.

Ο ήρωας του Βασίλη Τσιτσάνη στο τραγούδι: «Στα Τρίκαλα στα δυο Στενά» είναι αληθινός με την έννοια του μύθου.

Σε όλους τους αρχαιοελληνικούς μύθους το υπόβαθρό τους (των πρωταγωνιστών)είναι απείρως πιο τραγικό και αποτρόπαιο.

Αλλά ο ποιητής, ο μυθοπλάστης, ο καλλιτέχνης το υπόβαθρο αυτό το μετουσιώνει σε αλήθεια της ζωής.

Στο τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη «Στα Τρίκαλα στα δυο Στενά» είναι συμπυκνωμένες αλήθειες για τους αγνούς και αυθεντικούς ανθρώπους που συναναστρέφεται γύρω του και δεκάδες από αυτούς πέφτουν μπαμπέσικα από τους μπράβους κάθε λογιών οργανώσεων, παρακρατικών αρχών και εξουσιών, αλλά και των παθών των ιδίων.

Ο έρωτας εκείνα τα δύσκολα χρόνια του Τσιτσάνη είναι απαγορευμένος για την καθεστηκυία τάξη, στην οποία επικρατούν μόνο τα οικονομικά συμφέροντα. Η προδοσία, η ρουφιανιά, ο δοσιλογισμός πανταχού παρών. Η εξουσία είναι βάρβαρη και αυταρχική και φασιστική στα χρόνια του και εκφαυλίζει και εκφασίζει μια ολόκληρη κοινωνία.

Οι άνθρωποι του «περιθωρίου»(οι μη διαπλεκόμενοι με τις αρχές και τις εξουσίες), οι οποίοι προέρχονται κυρίως από εργάτες, πρόσφυγες και από μικροεπαγγελματίες αντιστέκονται στη βία και στον αυταρχισμό και εκφράζονται μέσα από το είδος του τραγουδιού που καθιερώθηκε ως ρεμπέτικο και αργότερα ως λαϊκό.

Ο Βασίλης Τσιτσάνης στο τραγούδι του Σακαφλιά αναφέρεται στα στενά που υπήρχαν και υπάρχουν στη γειτονιά ενός μικρού οικισμού της ευρύτερης παλιάς πόλης των Τρικάλων.

Είναι ξεκάθαρο αυτό. Η φυλακή δεν ορίζεται από κανένα στοιχείο και σημείο του τραγουδιού. Αν ήθελε να σηματοδοτήσει τον κόσμο και τον χώρο των φυλακών θα το όριζε με το τραγούδι του ο Τσιτσάνης. Άλλωστε η ψυχή του ελληνικού λαού το εισπράττει πολύ σωστά και αναζητά τα δυο στενά σε αυτή τη μικρή  γειτονιά με τα στενά σοκάκια  που τυχαίνει να είναι και η γειτονιά των μεγαλοαστών αρχόντων των Τρικάλων εκείνης της εποχής.

Εκεί γύρω από αυτή τη γειτονιά, στην ευρύτερη παλιά πόλη ήταν και τα πολλά χάνια και τα καπηλειά που σύχναζαν οι νταήδες κουτσαβάκηδες και τα  Λεβεντόπαιδα-μάγκες εκείνης της εποχής. Δυο είδη ανθρώπων με διαφορετική νοοτροπία. Οι κουτσαβάκηδες επιστρατεύονταν ενίοτε από ανθρώπους που ασκούσαν μια κάποια εξουσία(οικονομική-πολιτική-κοινωνική) για να κάνουν τη «βρώμικη δουλειά» για οικονομικές διαφορές και ιδιοκτησιακές και όχι μόνο . Να «φάνε» ενίοτε τα απείθαρχα, τα ντερβίσικα-λεβέντικα καλά παιδιά, ακόμη και τα παιδιά που ερωτεύτηκαν μια πλούσια κόρη. Ένα αγαπητικό που τόλμησε να σηκώσει τα μάτια του σε μια κόρη πλουσίου αφέντη. Αλλά, ξεκαθαρίζονταν και λογαριασμοί  με ανθρώπους με διαφορετικές σεξουαλικές συμπεριφορές και για γυναίκες «άπιστες» και γυναίκες των οίκων ανοχής που για πολλά χρόνια καταδιώκονταν από αυταρχικά και στρατιωτικά κυβερνητικά σχήματα που ανέφυαν εκείνα τα χρόνια του Μεσοπολέμου.

Ο Τσιτσάνης σηματοδοτεί με τα δυο στενά  τον αστικό χώρο της παλιάς πόλης των Τρικάλων που συνήθως πάντα ένα μέρος των αστών(μικροαστών και μεγαλοαστών) διαπλέκονται με την εξουσία και είναι αντιδραστικοί σε οτιδήποτε είναι προοδευτικό και αποπνέει δημοκρατία και ελευθερία.

Ο Βασίλης Τσιτσάνης θέλει να σηματοδοτήσει και τη στενο-κεφαλιά ορισμένων υποκριτών αστών και μικροαστών που κινούνται πολλές φορές στα στενά και στα σκοτεινά δρομάκια των πόλεων και των στενών διαδρόμων της εξουσίας και καταπιέζουν και καταδιώκουν όλους τους «διαφορετικούς».

Που καταδιώκουν κάθε αυθεντική και λαϊκή δημιουργία, όπως κατεδίωκαν και εκείνον και το έργο του.

Αυτό είναι ένα δεύτερο μέρος από το κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο που εμπνέει τον Βασίλη Τσιτσάνη στα περισσότερα έργα του.

Με τα Τρίκαλα στα ΔΥΟ στενά, ο Βασίλης Τσιτσάνης δίνει ξεκάθαρα το χώρο ενός αντιδραστικού  αστικού κόσμου (ένα μέρος μικροαστών και μεγαλοαστών) των Τρικάλων.

Υπήρξαν και υπάρχουν ακόμη και σήμερα δολοφονίες μέσα στις φυλακές, αλλά για τον Βασίλη Τσιτσάνη δεν αποτελεί άξιο αναφοράς ένα τέτοιο περιστατικό.

Τα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη έχουν κοινωνιολογικές και κοινωνικοπολιτικές αναφορές και εμπνέεται από μικρές ιστορίες ασύνδετες πολλές φορές μεταξύ τους, αλλά τον βοηθούν για να προεκτείνει την έμπνευσή του σε εκείνο που πρέπει περίτεχνα να καλύψει.

Οι μύθοι και πολλά τραγούδια είναι καλυμμένες αλήθειες για αυτό αγγίζονται μόνο από την ψυχή του ανθρώπου και δικαίως ο ελληνικός λαός και όχι μόνο, έχει αγγίξει με την ψυχή του τα τραγούδια του και λατρεύει τον Βασίλη Τσιτσάνη.

 Ο δημιουργός της «Συννεφιασμένης Κυριακής», δεν έγραψε απλά ένα τραγούδι για μια συννεφιασμένη Κυριακή, αλλά για μια Συννεφιασμένη Ελλάδα.  

Ο Βασίλης Τσιτσάνης δεν έγραψε  το τραγούδι «Στα Τρίκαλα στα Δυο Στενά» απλά για ένα ντερβίσικο καλό παιδί των Τρικάλων, αλλά για όλα τα ντερβίσικα καλά παιδιά της Ελλάδας που πέφτουν μπαμπέσικα, όπως πρόσφατα έπεσε και «φάγανε» μπαμπέσικα τον Παύλο Φύσσα.

Βασίλης Πάνος